Dominee Rebecca Onderstal: “Ontwijk het onderwerp scheiding niet in de kerk”

Als je net uit elkaar bent, staat je leven op z’n kop. Woonruimte, kinderen, emoties, eigenlijk moet alles in het leven z’n nieuwe loop krijgen. De kerk kan in deze periode een veilige plek zijn, vindt Rebecca Onderstal, predikant en zelf ooit gescheiden. Een plek waar je terecht kunt met vragen en zorgen, ook als je het financieel niet redt.

Ze laat een aan elkaar gelijmd bordje zien. Ze heeft het ooit, tijdens een workshop voor gescheiden mensen, laten vallen op een stoep om daarna de scherven aan elkaar te lijmen. Het staat symbool voor de scheiding, legt Rebecca Onderstal uit, predikant in de Protestantse Gemeente Houten. “Je hebt iets uit handen laten vallen. Dat was nooit je bedoeling, maar het is wel gebeurd, en met die scherven moet je verder leven. Kijk, mijn bordje ziet er nu heel slordig uit, er ontbreekt ook een stuk.”

Mildheid
Zo kan het in je leven ook aanvoelen, wil ze maar zeggen. Zelf is ze sinds 2008 gescheiden en ze weet wat er bij een relatiebreuk op je af kan komen. Praktische zaken zoals het zoeken naar een nieuwe plek om te wonen of afspraken rond de kinderen en daarnaast alle emoties. Ook moet je een nieuwe manier vinden om met elkaar om te gaan. “Natuurlijk kan er verdriet zijn of boosheid en die gevoelens moet je ergens kwijt. Maar het is niet helend om met elkaar door te blijven vechten. Je bent juist uit elkaar gegaan omdat je dat vechten wilde stoppen. Het is dus belangrijk dat je mild kunt gaan kijken naar wat je samen hebt opgebouwd, dat je elkaar een leven, een eigen netwerk gunt.”
Ze realiseert zich dat dat niet in elke situatie mogelijk is en dat ook vergeving niet altijd een optie is. “Soms kún je dingen niet meer bespreken met z’n tweeën en soms kan dat pas na heel lange tijd.”

Welkom in de kerk
Mensen die net uit elkaar zijn, worstelen vaak met schuldgevoelens en vragen. Heb ik de juiste keuze gemaakt? Wie ben ik dat de ander mij zomaar verlaat? Hoe kan het dat we elkaar ooit trouw beloofd hebben en dat het nu zo gelopen is? Wat is mijn eigen aandeel?
Juist in deze periode is het belangrijk dat mensen weten dat ze welkom zijn in de kerk. “De kerk hoort een plek te zijn waar niet geoordeeld wordt, waar je ruimte ervaart om feilbaar te zijn, waar je fouten mag maken.” Niet altijd ervaren mensen dit zo, weet ze. “Daarom is het zo belangrijk dat er in de kerk niet alleen gesproken wordt over gelukkige relaties, over gezinnen die nog bij elkaar zijn.”

Bespreekbaar maken
“Ontwijk het onderwerp niet”, bepleit ze, “laat de pijnlijke kanten niet ongezegd, maar praat er juist over. Maak bespreekbaar dat een relatie hard werken betekent en dat het ook mis kan gaan. Natuurlijk hoef je scheiden niet goed te praten, dat is niet waar ik op uit ben. Maar als de boodschap in de kerk alleen is dat het gezin behouden moet worden, raak je mensen kwijt. Mensen die uit elkaar gaan, veroordelen zichzelf al genoeg. Je ervaart schaamte dat het niet gelukt is om het vol te houden. Je moet leren leven met een nieuwe realiteit, met iets dat je niet weg kunt poetsen en waar je zelf een aandeel in hebt gehad. Dan heb je van je omgeving juist mildheid en begrip nodig. Anders krijg je er nog een extra last bij. Door het te benoemen en er open over in gesprek te gaan, voelen mensen zich gezien.”
Ook kan de kerk praktische hulp bieden. Wie uit elkaar gaat, kan een tijd financieel krap zitten of moeite hebben om huisvesting te vinden. “De diaconie zou een rol kunnen spelen bij het zoeken naar tijdelijke huisvesting”, noemt ze als voorbeeld.

Hoe is het vandaag?
Mensen vinden het vaak moeilijk om over het onderwerp te beginnen, weet ze. “Toen ik ging scheiden en erover vertelde, zag ik in de ogen van mensen dat het hen met hun eigen angst confronteerde.” En mensen die net uit elkaar zijn, hebben ook niet altijd zin om erover te praten of om alles te vertellen. “Maar de meeste mensen staan liever niet alleen in wat ze meemaken.”
Maar wát vraag je dan precies? Dat kan nog lastig zijn, want ‘hoe gaat het met je?’ is een “veel te grote vraag”, vindt de predikant. “Stel liever een vraag waarmee iemand een begin kan maken en vermijd in elk geval zieligheid. Bijvoorbeeld: hoe is het vandaag met je? Of: hoe ben je vanmorgen opgestaan? Het beste is om te peilen wat mensen er zelf over willen zeggen. Dan geef je hen de keuze om er wel of niet over te praten.”